SALGIN HASTALIK NEDENİYLE İPTAL EDİLEN PAKET TUR BEDEL İADELERİNDE KATILIMCILAR KORUNUYOR MU?

Adında “Tüketicinin Korunması” ibaresi bulunan 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un temel amaçlarından biri, tüketicilerin ekonomik çıkarlarının korunması ve zararlarının tazmin edilmesidir.

Salgın hastalık (Koronavirüs ya da Covid-19) nedeniyle zorunlu iptaller yaşanan ve çok sayıda katılımcının gündeminde (ödenen bedellerin geri iadesi nedeniyle) bulunan paket tur sözleşmelerine ilişkin temel düzenlemeler, 6502 sayılı Kanun’un 51. maddesinde yer almakta olup, uygulamaya ilişkin olarak “Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliği” yayınlanmıştır.

Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliğinin 16. maddesi gereğince, katılımcıların ödemiş oldukları paket tur bedel iadelerinin, fesih bildiriminin paket tur düzenleyicisi veya aracısına ulaşmasından itibaren 14 gün içerisinde katılımcıya geri ödenmesi temel esastır.

Geri ödemenin, fesih bildiriminin paket turun başlamasına 30 gün ya da 30 günden az süre kala yapılmasına veya salgın hastalık gibi mücbir sebep halleriyle yapılmasına bağlı olarak, katılımcılardan zorunlu kesintiler (belgelendirilmek şartıyla önceden ödenmiş vergi harç benzeri zorunlu yasal ödemeler gibi) yapıldıktan sonra yapılacağı, yine yönetmeliğin 16. maddesinde açıkça belirlenmiştir.

Temel görevi tüketiciyi korumak olan Ticaret Bakanlığı Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü, 15 Mayıs 2020 tarihinde, yürürlükteki Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliğinde değişiklik yaparak, Yönetmeliğe Geçici 1. madde eklemiştir. Eklenen Geçici 1. madde gereğince, 05 Şubat 2020 tarihinden itibaren salgın hastalık nedeniyle gerçekleşemeyen paket tur bedellerinin iadesinde, “Uçuş yasağı kalktıktan sonraki altmışıncı günü izleyen on dört gün içerisinde katılımcılara iade edilir” denilmek suretiyle, bedellerin iadesinde uçuş yasağı kalktıktan sonraki azami 74 günlük bir süreyi belirlemiştir.

Yönetmeliğe eklenen söz konusu geçici maddeyi anlamak için, 27 yıllık bir denetim elemanı olarak, tekrar tekrar, hatta yüksek sesle okuyarak iyi anlamaya çalıştım. Çünkü, önce hava yolu uçuş bedellerinin iadesinden bahsedilmekte, ardından bedel iadesi denilmekte, sonra katılımcıların bunlardan birini seçmesinden (Seçimlik haktan) ve onaylarının alınmasından bahsedilmektedir. İlgili Genel Müdürlük geçtiğimiz günlerde İl Ticaret Müdürlüklerine gönderdiği yazı ile tüketici hakem heyetleri uygulamalarında, söz konusu yazıdaki açıklamalarına ve sürelere uyulmasını istemiştir.

Salgın hastalık nedeniyle faaliyetlere zorunlu olarak ara verilmesi, bireylerden firmalara, devlet kurumlarından yerel yönetimlere kadar geniş bir kesimi ekonomik açıdan olumsuz etkilemiştir. Bu süreçte, istisnalar dışında hiçbir katılımcı isteyerek ya da keyfi olarak paket turdan vazgeçmemiştir. Salgın hastalığın dünya genelindeki seyri ile kamu idaresinin tedbir amaçlı kararları etkili olmuştur. Durum böyle olunca, paket tur bedellerinin iadesinde, “Uçuş yasağı kalktıktan sonraki altmışıncı günü izleyen on dört gün içerisinde katılımcılara iadelerin yapılacak olmasını” anlamak güçtür.

Geri ödemelerin başlaması için neden uçuş yasaklarının kalkması beklenmektedir? Neden uçuş yasağı kalktıktan sonra 60 günlük ek süre veriliyor? Bunun tüketicilerin ekonomik çıkarlarının korunması ve zararlarının tazmini ile ne ilgisi var? Bu düzenleme, 6502 sayılı Kanun’un amacına uygun mudur? Katılımcılar veya tüketiciler, hava yolu şirketlerini ya da paket tur düzenleyicileri ile aracılarını finanse etmek zorunda mıdır?

Kişisel kanaatimizce söz konusu düzenleme, salgın hastalık nedeniyle finansal yapıları olumsuz etkilenen hava yolu şirketleri ile paket tur düzenleyicileri ve aracılarına nefes aldırmaya yönelik, onları finansal yönden korumaya yönelik bir düzenlemedir. Düzenleme, aylar öncesinden peşin olarak tur bedellerini ödeyen, hatta kredi kartı taksitleriyle ödemelere devam eden tüketicilerin parasını kullanan firmalara, aylar sonra (Ödeyebilecek firmalar açısından) faizsiz geri ödeme imkânı getiren bir düzenlemedir. Tüketiciler açısından olumlu sayılabilecek tek yanı ise, paket tur bedel iadelerinin belirli bir takvime bağlanmış olmasıdır.

Anayasa’nın 172. Maddesinde “Devlet, tüketicileri koruyucu ve aydınlatıcı tedbirler alır, tüketicilerin kendilerini koruyucu girişimlerini teşvik eder” hükmü yer almaktadır. Bu hüküm gereğince devletin öncelikli görevi tüketicilerin ekonomik çıkarlarını koruyarak, zararlarını tazmin etmektir. Paket tur bedellerinin iadesinde, Kanun’un amacına ve Yönetmeliğin önceki haline uygun olarak, tüm iadelerin fesih bildirimi sonrasındaki 14 gün içerisinde yapılması gerekmektedir. Yönetmeliğe eklenen Geçici 1. madde gereğince bedel iadelerinin yapılmasında, uçuş yasağının kalmasını beklemek, bazı hallerde buna 60 gün daha süre eklemek, Anayasa’nın 172. maddesine, 6502 sayılı Kanun’un amacına ve Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliğinin değişiklik öncesi haline açıkça aykırıdır.

Yönetmelik değişikliği ile devletin tüketicileri koruma görevi zedelenmiştir. Ayrıca, salgın hastalık sürecinin olumsuz etkilerine karşı devlet birilerini korumak istiyorsa, öncelikle firmalara karşı daha güçsüz olan paket tur katılımcıları korunmalıdır. Bir fedakarlık bekleniyorsa, bu fedakarlık öncelikle katılımcılardan beklenmemelidir.

Açıklanan nedenlerle, paket tur bedel iadelerine ilişkin yönetmelik değişikliği (Geçici 1. madde) yeniden değerlendirilerek, katılımcıların ekonomik çıkarlarının korunması ve zararlarının tazmin edilmesi esas alınarak, Anayasa’nın 172. maddesine ve Kanun’un amacına uygun olarak, tüm iadelerin 60 gün beklenmeden biran önce gerçekleştirilmesi yerinde olacaktır.

Yararlı olması temennisiyle, en iyi dileklerimi sunuyorum. Saygı ve sevgilerimle. 14.06.2020.

Levent KÜÇÜK

Genel Başkan

Tüketiciler Derneği-TÜDER