BAHŞİŞ NEDİR? BAHŞİŞ VERMEK ZORUNLU MUDUR?

Son günlerde, artan fiyatlara bağlı olarak lokanta, restoran ve kafe gibi hizmet işletmelerinde servis ücreti, bahşiş ve kuver adı altında alınan ücretler tartışma konusu olunca, bahşiş konusunu yeniden yazmak istedim.

Bir çoğumuz lokanta ya da restoranlarda “ayıp olur” ya da “misafirlerimize mahcup oluruz” yaklaşımıyla, gelen hesabın ayrıntısını kontrol etmiyor, hesabımıza hangi ücretlerin ilave edildiğinin farkına bile varmıyoruz.

Bahşiş Neden Verlilir?

Genelde, verilen hizmete duyulan memnuniyetin bir göstergesi olarak, gönüllülük esasıyla bahşiş bırakabiliyoruz. Bazen de sırf çalışanlara maddi katkı olsun diye, hizmetten memnun olmasanız da bahşiş bırakabiliyorsunuz. Genelde, hesap tutarının % 10’u nispetinde bahşiş bırakılıyor.

Nezaket, özen ve temizlikle size iyi hizmet veren ya da işletmenin müdavimi iseniz sizin tercihlerinize uygun yiyecek ve içecek sunan çalışanlar bahşişi fazlasıyla hak ederken, hizmete özen göstermeyenler ile bahşişe zorlayanlar, bahşiş yerine eleştiriyi hak ediyorlar.

Ülkemizde genelde gönüllük esasına göre bahşiş verilirken, bazı ülkelerde zorunlu olarak hesaba yansıtılmakta, bazı ülkelerde ise bahşiş verilmesi aşağılama, hakaret olarak algılanabilmektedir. Örneğin Amerikan vergi sisteminde, bahşişlerin vergilendirilmesine ilişkin özel düzenlemeler bulunmaktadır.

Bahşişin Tanımı

Bahşişin tarihçesinin 16. Yüzyıl Avrupa’sına dayandığı ileri sürülmektedir. Türk Dil Kurumu’na göre bahşiş, Farsça kökenli olup, “Yapılan bir hizmete ödenen ücretten ayrı olarak fazladan verilen para, kahve parası“ olarak tanımlanmaktadır. Uygulamada bahşiş ile aynı anlama gelen garsoniye, tip ve servis ücreti gibi isimler de kullanılmaktadır.

Bahşiş Hesaba İlave Edilebilir mi?

Bahşişin gönüllük esasına göre verildiğini kabul ettiğimizde, bir lokanta ya da restoranda hesaba zorunlu olarak % 10 tutarında bir ücret ilave edilmesi, bu tutarı bahşiş olmaktan çıkarıp, verilen hizmet fiyatının % 10 daha pahalı hale getirilmesidir.

Fiyat Etiketi Yönetmeliği Ne Diyor?

Yürürlükteki “Fiyat Etiketi Yönetmeliği” hükümleri gereğince hizmet işletmeleri “Hizmetlerin özelliğine ve tüketiciye sunuluş biçimine göre, tarife ve fiyat listelerine ilişkin belge, levha, pano ve benzerlerini, hizmetin sunulduğu işyerinde, tüketiciler tarafından kolaylıkla görülebilir ve okunabilir bir şekilde asmak, takmak veya koymak”mecburiyetindedirler. Ayrıca, lokanta, restoran ve kafe gibi işletmeler, hem kapı girişlerine hem de hizmet verdikleri masalarda fiyat listeleri bulundurmak zorundadırlar.

Aynı yönetmelik hükümleri gereğince, servis ücreti veya başka adlarla alınan ücretlerin, tarife veya fiyat listelerinde açıkça belirtilmesi zorunludur. Bu açıdan, hesaba %10 hizmet bedeli veya servis ücreti ilave eden işletmeler, bu durumu tarife ya da fiyat listelerinde açıkça belirtmek, ilan etmek zorundadırlar. Müşteriler bunu önceden görmeli, bilmelidir.

Denetimde Kimler Yetkilidir?

Tarife ya da fiyat listelerinin denetimi, Ticaret İl Müdürlükleri, Belediyeler veya ilgili Meslek Odaları tarafından yapılmaktadır. Tarife ya da fiyat listesinde açıkça belirtilmeyen bir fiyatın uygulanması halinde, müşteriler olarak bu yerlere şikâyette bulunabiliriz.

Ayrıca, Ticaret Bakanlığı’na “Haksız Fiyat Artışı Şikâyet Bildirimi”nde bulunabilirsiniz.

Bahşiş Yaygınlaşıyor…

Ülkemizde son yıllarda bahşiş verme kültürünün arttığını, garson ya da komilerin dışında, arabanızın kapısını açan otopark görevlisinden, hamamda saunada havlunuzu değiştirip kolonya ikram eden çalışanlara kadar geniş bir kesimin bahşiş beklentisi içine girdiğini gözlemliyoruz.

Sonuç Olarak;

Gönüllük esasına göre verilmesi gereken bahşişler konusunda, müşterilere bir zorlama yapılmamalıdır. Hizmet işletmelerinde, hesaba zorunlu olarak ilave edilen bahşiş ya da servis ücretleri var ise, tarife veya fiyat listelerinde mutlaka açıkça belirtilmelidir.

Her birimiz birer bilinçli tüketici olarak, başta lokanta ve restoranlar olmak üzere, tüm işletmelerde gelen hesapları kontrol etmekten, uygulanan fiyatlar hakkında açıklama istemekten çekinmemeliyiz. Bu sayede, hem adisyona yazılan ürünleri kontrol etmiş, hem de mükerrer bahşiş ödemekten kurtulmuş oluruz. Yararlı olması temennisiyle.

Levent KÜÇÜK

Genel Başkan

Tüketiciler Derneği (TÜDER)